Wykształcenie w oczach młodzieży

Konsekwencje przemian społeczno-ekonomicznych znajdują subiektywne odbicie w świadomości młodzieży, w jej postawach, aspiracjach, światopoglądzie. Młodzież jest swoistym barometrem społecznym, na niej najbardziej odbijają się zmiany, cechuje ją radykalizm w ocenie faktów społecznych. Młodzi ludzie kształtują się w sferze ciągłych konfliktów między tym, czego pragną a tym, czego oczekuje od nich środowisko i społeczeństwo, jednak w okresie przeobrażeń systemowych, głębokich transformacji spełniają rolę wyrazicieli opinii większości społeczeństwa. Z tej perspektywy badania dotyczące młodzieży są niezwykle istotne.

Nikt dzisiaj nie kwestionuje konieczności podejmowania kolejnych wyzwań edukacyjnych. Dla wielu młodych ludzi żyjących w społeczeństwie informacyjnym nauka stanowi priorytet, wartość nadrzędną, której nierzadko podporządkowane są inne sfery życia (relacje rodzinne, aspiracje podróżnicze, towarzyskie, zainteresowania). Dążenie do osiągnięcia zamierzonego progu wykształcenia zdominowało myślenie wielu młodych Polaków.

Wiosną 2005 roku przeprowadziłam badania w trójmiejskich szkołach średnich różnych typów. Respondenci byli uczniami ostatnich i przedostatnich klas. Celem eksploracji było uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czym są nauka i wykształcenie dla młodych Polaków osadzonych w rzeczywistości ery globalnej. W badaniach wykorzystałam technikę wywiadu i wypracowania.

Badana grupa (ponad 200 osób) była typowym przedstawicielem młodzieży znajdującej się u progu dorosłego życia, stąd analizowane wyniki mogą być przydatne przy formułowaniu sądów generowanych dla całej populacji młodzieży. Kontynuacja edukacji jest dla nich czymś oczywistym i przewidywalnym. Zdobywanie wykształcenia jest dzisiaj koniecznością. W rozmowach nie pojawia się pytanie o to, czy ktoś kontynuuje naukę, tylko w jakim trybie zdobywa wiedzę, w jakiej szkole czy uczelni. Dążenie do zdobycia zaplanowanego pułapu wykształcenia implikuje wiele form aktywności badanej młodzieży, determinuje pozostałe sfery życia, rzutuje na relacje z innymi ludźmi
Badani uważają, że nauka i wykształcenie przynoszą wyłącznie wymierne korzyści. Respondenci przekładają je na sferę materialną, towarzyską, rodzinną, prestiż społeczny. Nieliczne jednostki doceniają walory intelektualne, rozwój zainteresowań, pogłębianie wiedzy. Młodzież nie wstydzi się swojego podejścia, potrafi otwarcie i bez kokieterii mówić o praktycznej stronie zdobywania wiedzy i dyplomów. Zdobywają wykształcenie, bo to się opłaca, a dyplom znajduje przełożenie na wymiar społeczny, materialny, pomaga w karierze i realizacji innych życiowych celów. Młodzież traktuje wykształcenie w sposób pragmatyczny, bardzo praktyczny.

Zdaniem młodych Polaków nauka i wykształcenie:

– w połączeniu z wysokimi kwalifikacjami stanowią gwarancję prestiżu i zyskania społecznego uznania,
– dyplomy gwarantują albo pomagają w zdobyciu wyższego uposażenia,
– są źródłem satysfakcji i spełnienia,
– zdobycie ich poprawia samoocenę, obraz samego siebie, dodaje wiary w siebie,
– pomagają w zrozumieniu świata i ludzi.
– wykształcenie daje poczucie bezpieczeństwa, gwarantuje, że na wypadek utraty pracy lub innych życiowych zawirowań łatwiej znaleźć inne zajęcie i rozwiązać życiowe problemy,
– jest impulsem do podejmowania kolejnych wyzwań, poszerzania wiedzy, zdobywania nowych umiejętności i wiadomości,
– jest drogą do realizacji zainteresowań, pomaga w rozwijaniu własnego hobby,
– jest obowiązkiem i przyjemnością jednocześnie,
– jego zdobywanie stanowi oczywisty wymóg w społeczeństwie informacyjnym,
– jest przepustką do sukcesu i osiągnięcia spokoju i życiowej stabilizacji,
– jest inwestycją, która kiedyś zaprocentuje i dlatego warto poświęcać jej czas i środki finansowe,
– wykształcenie to coś, co zdobywa się „na zawsze”, „co się ma i czego nikt nie odbierze”,
– pomaga w nawiązywaniu kontaktów towarzyskich, naukowych i zawodowych z innymi ludźmi,
– otwiera drzwi do kariery, do satysfakcjonującej, godnej i dobrze płatnej pracy zawodowej,
– pomaga w każdej dziedzinie życia,
– jego zdobycie pomaga w usamodzielnieniu się,
– jego zdobywanie jest w modzie we współczesnym świecie, stanowi nieodłączny element życia młodych Polaków,
– odkrywa nowe perspektywy zawodowe, podróżnicze, życiowe,
– przynosi materialne korzyści finansowe i zawodowe,
– jego zdobywanie pozwala na odroczenie czasu dorosłości, przedłuża młodość,
– stwarza możliwość pracy, uczenia się w innych państwach i doświadczenia nowych perspektyw w życiu,
– pomaga w otworzeniu się na potrzeby drugiego człowieka,
– pomaga w lepszym poznaniu świata i zrozumieniu go,
– może być pasją, sposobem na życie, osiągnięcie spełnienia,
– pomaga w ułożeniu sobie życia osobistego, znalezieniu interesującego partnera życiowego,
– zapewnia dobry start w dorosłe życie,
– zapewnia odroczenie służby wojskowej,
– stwarza warunki do elastyczności, zmiany profesji, zawodu.

Polskie społeczeństwo sprostało wyzwaniom transformacji systemowej. W nowej rzeczywistości wykształcenie stało się podstawowym warunkiem realizacji dążenia do awansu, wykorzystania możliwości stwarzanych przez przebudowę gospodarki i wynikające z niej zmiany. Zdobycie wykształcenia łączy się z wysokim prestiżem społecznym, pomaga w zdobyciu pracy, umożliwia uzyskanie dostępu do miejsc pracy postrzeganych jako atrakcyjne. Osoby legitymujące się wyższym wykształceniem więcej zarabiają, mają poczucie spokoju i bezpieczeństwa.

Osoby młode, które dopiero rozpoczynają dorosłe życie, doceniają siłę i znaczenie wykształcenia. Pomimo instrumentalnego traktowania nauki przez młodych ludzi, warto jednak zwrócić uwagę na znaczącą progresję, rozwój tej dziedziny życia. Kontynuowanie nauki nie stanowi dzisiaj żadnego wyróżnika, jest oczywistą i naturalną koniecznością. Młodzi ludzie doskonale znają wartość nauki i wykształcenia, wiedzą, że bez dyplomów i certyfikatów nie spełnią swoich marzeń i aspiracji, nie odnajdą się na bardzo konkurencyjnym rynku pracy, nie zrobią kariery. Moi respondenci z całą pewnością są świadomi tego, że społeczeństwo może tylko wtedy intensywnie się rozwijać, jeżeli każda jednostka będzie dysponowała wiedzą i w umiejętny sposób rozwinie swoje talenty i zdolności.

Daria Becker-Pestka
NOTKA:
Daria Becker-Pestka – katechetka w Zespole Kształcenia Podstawowego i Gimnazjalnego nr 21 z klasami sportowymi w Gdańsku

Bibliografia:
1. Z. Kwieciński, Wykluczanie, Wyd. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2002.
2. K. Pająk, A. Zduniak (red.), Podmiotowość w edukacji ery globalnego społeczeństwa informacyjnego, Warszawa – Poznań 2004.
3. M. Pluta, Zagrożenia społeczne a problem aspiracji młodzieży w okresie transformacji systemowej, „Opieka – Wychowanie – Terapia” 1997, nr 2.

(artykuł został opublikowany w najnowszym numerze miesięcznika Wychowawca)