Rada rodziców w szkole

Podniesieniu rangi i zwiększeniu roli rodziców w funkcjonowaniu szkoły ma służyć dokonana w ostatnim czasie nowelizacja Ustawy o systemie oświaty i innych ustaw, wyraźnie rozszerzająca kompetencje rady, dając jej uprawnienia do uchwalania w porozumieniu z radą pedagogiczną programu wychowawczego i profilaktyki szkoły.

Prawo opiniowania planu finansowego było od dawna oczekiwane przez rodziców. Zdarzało się bowiem, że dyrekcja szkoły zgłaszając potrzeby finansowe pod adresem rady rodziców nie ujawniała planu finansowego.
Wprowadzając zasadę corocznego wyboru rady rodziców ustawa definiuje jej kadencję, a poprzez sposób wyboru (tajny) przyczynia się do demokratyzacji tego obszaru życia szkolnego. Precyzyjnie określa przedstawicielstwo rodziców w radzie, jak również prawa wyborcze.

Rada może też gromadzić fundusze w celu wspierania statutowej działalności i występować do odpowiednich organów w sprawach dotyczących wszystkich spraw szkoły. Ustawa pozostawia wiele swobody w zakresie działalności rady, jej zadań i obowiązków.

Każda działalność społeczna wymaga zaangażowania, poświęcenia, ale również znajomości problemów, a często znajomości prawa. Rodzice wiedzą, co chcą zrobić, ale nie zawsze wiedzą jak. Można szukać pomocy w literaturze i fachowych czasopismach2. Najczęściej jednak na ogólnych sformułowaniach i streszczeniu przepisów ustaw się kończy. Generalnie, poza internetową stroną KPRiRR3 i miesięcznikiem "Wychowawca", brak jest informacji, wzorów dokumentów, porad dotyczących organizacji i funkcjonowania rady rodziców, gromadzenia i wydatkowania jej funduszy*.

Problem aktywności, a właściwie bierności, obojętności, braku wiary rodziców w sens ich działań jest odzwierciedleniem ogólnospołecznych tendencji. Zazwyczaj rada rodziców działa prężnie tam, gdzie "dyrektorowi szkoły i nauczycielom będzie zależeć na pozyskaniu rodziców do współpracy"4.

Pytania, wątpliwości...
Jak realizować uchwalanie, w porozumieniu z radą pedagogiczną, programu wychowawczego i profilaktyki szkoły? Czy każda szkoła ma wypracować swój model uzyskiwania konsensusu w tej sprawie? Szkoda, że nie pojawił się tutaj ustawowy zapis "w sposób określony w statucie szkoły" bądź "w sposób określony w drodze rozporządzenia MEN", co pozwoliłoby na łatwą kontrolę realizacji uprawnień rady w tym zakresie.

W tym miejscu pojawia się pytanie o skuteczność decyzji rady rodziców. O ile w przypadku nieuchwalenia w przeciągu 30 dni od rozpoczęcia roku szkolnego programu wychowawczego i profilaktyki ustawodawca wskazuje tryb postępowania, to jakie są skutki opiniowania pozostałych programów i projektu planu finansowego, gdyby opinia rady była negatywna?

Najważniejszy jest regulamin
Rada rodziców działa na podstawie uchwalonego przez siebie regulaminu, który jest swoistą "konstytucją" organu przedstawicielskiego rodziców. Niektóre zapisy regulaminów wydają się czasami sprzeczne z prawem, często bowiem regulaminy uchwalane są bez konsultacji prawniczych. Obszarem działalności rady rodziców najmocniej postrzeganym przez rodziców szkoły, budząc emocje, jest działalność finansowa. Dotyczy to bowiem gromadzenia funduszy (w dużej części ze składek rodziców) i ich wydatkowania.

Znane jest też rozwiązanie, gdzie część funduszu rady rodziców zebrana przez rodziców danej klasy pozostaje do dyspozycji oddziałowej rady rodziców. Intrygującym było rozwiązanie, w którym w skład klasowej rady rodziców wchodził wychowawca, a nawet w myśl regulaminu był jej przewodniczącym. Kto wtedy naprawdę decydował o środkach gromadzonych przez rodziców? W tym kontekście zapis znowelizowanej ustawy przywraca porządek rzeczy i jednoznacznie określa rolę podmiotów.

Niezwykle ważna jest sprawa obsługi finansowej rady rodziców, a więc wykonywania operacji finansowych, prowadzenia wymaganej i zgodnej z prawem dokumentacji itp. Idealnym rozwiązaniem jest sytuacja, gdy podejmuje się tego osoba z grona rodziców posiadająca odpowiednie uprawnienia. Ale w większości przypadków rada rodziców zmuszona jest zatrudnić osobę z odpowiednimi kwalifikacjami. Często obsługę księgową funduszu rady rodziców prowadzi księgowa zatrudniona w szkole i pobierająca z tego tytułu wynagrodzenie. Czy w zakres obowiązków księgowej szkoły mogłoby wchodzić prowadzenie księgowości rodziców? Budzi zdziwienie, że tak ważny obszar funkcjonowania rady rodziców nie znalazł należytej uwagi ustawodawcy.

Jak pomóc rodzicom?
Obligatoryjne powoływanie rad rodziców nie jest chyba najlepszym rozwiązaniem, bo wszelki przymus jest dosyć jednoznacznie postrzegany, po prawie półwiecznym doświadczeniu państwa totalitarnego. Poprzedni zapis dający rodzicom prawo tworzenia organu przedstawicielskiego był, zdaniem autora, wystarczający. Ale jeżeli już nastąpił obligatoryjny obowiązek powoływania rady rodziców, korzystne byłoby ustawowe zagwarantowanie pewnych warunków jej funkcjonowania. Dobrym rozwiązaniem byłoby zobowiązanie organów prowadzących szkołę do zapewnienia pomocy prawnej przy formułowaniu regulaminu czy podejmowaniu innych decyzji (uchwał) rady, jak również wprowadzenie wyżej sugerowanego obowiązku obsługi finansowej przez księgowość szkoły.

Czas pokaże
MEN, kuratoria, organ prowadzący, dyrektorzy, nauczyciele często odwołują się do poczucia współodpowiedzialności rodziców za szkołę. Naprzeciw oczekiwaniom rodziców miały wyjść zmiany w uchwalonej niedawno ustawie. Czy tak się stanie, czy uda się zmienić przekonanie, że rodzice mają prawo tylko tworzyć fundusz i wydatkować go na cele wskazywane przez dyrekcję, wykonywać zadania i realizować inicjatywy przez dyrekcję inspirowane � pokaże czas i życie.

Jerzy Winczek

NOTKA: dr inŻ. Jerzy Winczek - przewodniczący Rady Rodziców przy Gimnazjum nr 12 im. Jana Matejki w Częstochowie

Przypisy:
1. Ustawa o zmianie systemu oświaty i innych ustawa, Dz. U. z 2007 r., nr 80, poz. 542
2. Np. A. Rękawek, Co w prawie piszczy? Budować porozumienie na różnorodności o radach rodziców, "Dyrektor Szkoły", 9/2006, s. 32-33
3. http: //eduserwis. w. interia. pl/
4. A. Rękawek, op. cit.
* Od Redakcji: Zapowiedź wydawnicza książki � J. Dzierzgowska, A. Rękawek, Wszystko o Radach Rodziców, w: "Dyrektor Szkoły" nr 7/07, s. 2

artykuł opublikowano w numerze 09/2007 miesięcznika Wychowawca