TEMAT: PRZEDSZKOLAK I ŚRODOWISKO

Słowa kluczowe i definicje:
Środowisko przyrodnicze, klimat, pogoda, atmosfera, globalne ocieplenie, gazy szklarniowe, energia.
Środowisko przyrodnicze (środowisko naturalne) - całokształt ożywionych i nieożywionych składników przyrody ściśle ze sobą powiązanych otaczających organizmy żywe. W jego ramach można wyróżnić między innymi klimat.

Klimat - charakterystyczny przebieg zjawisk pogodowych na danym obszarze w okresie wieloletnim (30-50 lat). Ustalony jest na podstawie wieloletnich obserwacji normalnego przebiegu pogody, zarówno jej stanów jak i poszczególnych jej składników.

Klimat na Ziemi kształtują trzy podstawowe procesy klimatotwórcze: obieg ciepła, obieg wody i krążenie powietrza oraz czynniki geograficzne: układ lądów i oceanów, wysokość n.p.m. Klimat jest jednym z czynników ekologicznych wpływających na występowanie i życie organizmów.
Badaniem klimatu zajmuje się klimatologia.

Pogoda – jest to całokształt zjawisk atmosferycznych występujących w pewnym okresie nad jakimś obszarem. Na pogodę składają się m.in.: temperatura powietrza, ciśnienie, wiatry, opady, zachmurzenie.
Pogody nie należy mylić z klimatem, to nie to samo. Pogoda jest zawsze, niezależnie od tego czy świeci słońce czy pada deszcz. Meteorolodzy przewidują pogodę tylko na przeciąg kilku dni. Klimat można opisać dopiero po wieloletnich obserwacjach pogody w określonej okolicy. Do tego potrzeba następujących rocznych wartości: temperatur, opadów, najczęściej występujących kierunków wiatru.

Atmosfera - to gazowa powłoka otaczająca Ziemię. Obecność atmosfery i jej skład mają istotny wpływ na życie na naszej planecie.

Globalne ocieplenie – wzrost temperatury powietrza na powierzchni Ziemi.

Gazy szklarniowe (cieplarniane) – gazy, które wchodzą w skład atmosfery charakteryzujące się całkowitą przepuszczalnością promieniowania słonecznego, które ogrzewa Ziemię i zatrzymuje promieniowanie, które odbija się od powierzchni Ziemi. Zwiększona ilość tych gazów w atmosferze uniemożliwia ucieczkę promieniowania w kosmos i zawraca je ku powierzchni Ziemi, co powoduje wzrost temperatury powietrza. Do naturalnie występujących gazów szklarniowych zaliczamy: parę wodną i dwutlenek węgla (który wydychają zwierzęta i ludzie).

Energia – możliwość wykonania jakiegoś działania.

Scenariusz zajęć:
1. cel zajęć:
- wyjaśnienie, czym różni się klimat od pogody,
- wyjaśnienie, czym są gazy szklarniowe i jak wpływają na życie na Ziemi,
- zapoznanie się ze zjawiskiem ocieplenia globalnego,
- wskazanie na rolę dzieci/przedszkolaków w procesie ochrony klimatu
2. przedszkolak:
- rozumie czym się różni klimat od pogody,
- potrafi powiedzieć jak działają gazy cieplarniane,
- rozumie wpływ gazów szklarniowych na zmiany klimatu,
- podaje przykłady własnych działań, które mogą chronić klimat i ograniczać ocieplenie globalne.

Metody i formy pracy: pogadanka, dyskusja, „burza mózgów”

Środki dydaktyczne: karty pracy, schemat działania gazów szklarniowych w atmosferze, schemat przyczynowo-skutkowy ocieplenia globalnego.

Przebieg zajęć:

1. Wprowadzenie: Dzieci opisują pogodę, która w danym dniu panuje za oknem.
Zadaniem nauczyciela jest zdefiniowanie pogody z wykorzystaniem wypowiedzi dzieci.

2. Rozwiązywanie krzyżówki z hasłem: POGODA. Dzieci dopasowują nazwy przedmiotów na ilustracjach do kratek krzyżówki. Z oznaczonych na zielono liter układają hasło krzyżówki.

Hasła do wpisania - rozwiązanie
1. kap, kap, kapią… - krople
2. jest potrzebna do życia, występuje na ziemi i w powietrzu - woda
3. płatki spadające z zimowego nieba - śnieg
4. rano błyszczy kropelkami na powierzchni liści - rosa
5. kiedy nas złapie otwieramy parasole - deszcz
6. gdy pojawia się na niebie może padać - chmura

3. Nauczyciel definiuje pojęcie – atmosfera.
Pytania do dzieci: Jak działalność ludzi może wpływać na atmosferę?
Burza mózgów, wypowiedzi dzieci zapisujemy na tablicy. Zadaniem nauczyciela jest ich uogólnienie.

Wyjaśnienie: Jednym ze składników tworzących atmosferę są gazy, które występują w niej w bardzo małych ilościach – dzięki ich obecności temperatura powietrza przy powierzchni Ziemi jest odpowiednia dla istnienia i rozwoju życia.

- Nauczyciel podaje definicję gazów szklarniowych odwołując się do zasady działania szklarni, którą dzieci zapewne już gdzieś widziały.
- Nauczyciel wyjaśnia dzieciom – na podstawie rysunku – na czym polega efekt szklarniowy i czym jest globalne ocieplenie.
- Nauczyciel wyjaśnia dzieciom – na podstawie rysunku – na czym polega efekt cieplarniany oraz czym jest globalne ocieplenie.

Gazy szklarniowe działają w atmosferze podobnie jak szklarnia, której szklane ścianki przepuszczają promieniowanie słoneczne i zatrzymują je wewnątrz, nie pozwalając uciec. Panująca w szklarni temperatura powietrza jest wyższa niż na zewnątrz. Gdyby nie było gazów szklarniowych na Ziemi panowałaby przez cały czas ujemna temperatura powietrza.

Pytanie: Czy gdyby nie było gazów szklarniowych możliwe byłoby powstanie życia na Ziemi? Dzieci zastanawiają się i podają różne odpowiedzi, a nawet próbują dyskutować.
Dyskusja jest moderowana przez nauczyciela, a wynikiem jej powinno być stwierdzenie, że życie nie byłoby wówczas możliwe.
Wyjaśnienie: Jednym z gazów szklarniowych, który zatrzymuje promieniowanie w atmosferze i powoduje podniesienie się temperatury powietrza jest para wodna, która tworzy chmury.


Gazy szklarniowe działają w atmosferze podobnie jak szklarnia, której szklane ścianki przepuszczają promieniowanie słoneczne i zatrzymują je wewnątrz, nie pozwalając uciec. Panująca w szklarni temperatura powietrza jest wyższa niż na zewnątrz. Gdyby nie było gazów szklarniowych na Ziemi panowałaby przez cały czas ujemna temperatura powietrza.

Pytanie: Czy gdyby nie było gazów szklarniowych możliwe byłoby powstanie życia na Ziemi? Dzieci zastanawiają się i podają różne odpowiedzi, a nawet próbują dyskutować.
Dyskusja jest moderowana przez nauczyciela, a wynikiem jej powinno być stwierdzenie, że życie nie byłoby wówczas możliwe.
Wyjaśnienie: Jednym z gazów szklarniowych, który zatrzymuje promieniowanie w atmosferze i powoduje podniesienie się temperatury powietrza jest para wodna, która tworzy chmury.

4. Zabawa: Wiatr i chmury

opis: Gra ruchowa skupiająca się na zagadnieniu zmian klimatycznych pod wpływem działalności człowieka

cele: Utrwalenie i poszerzenie wiedzy nabytej w czasie zajęć
kluczowe problemy Efekt cieplarniany, wzrost efektu cieplarnianego, zmiany klimatu, postępowanie ludzi, zużycie energii

materiały: Lista krótkich zdań (prawdziwych i fałszywych) na temat zmian klimatycznych

Przebieg ćwiczenia: Dzieci zostają podzielone na dwie grupy (wiatr i chmury). Nauczyciel głośno odczytuje zdania. Kiedy czyta zdanie, które jest prawdziwe, wiatry gonią chmury. Jeżeli odczytane jest zdanie fałszywe chmury łapią wiatry.

Przykładowe zdania:
1. Para wodna jest gazem szklarniowym (prawda)
2. Oszczędzając energię zanieczyszczasz środowisko (fałsz)
3. Temperatura powietrza na ziemi wzrasta (prawda)
4. Gazy szklarniowe wytwarzane są także w wyniku działalności ludzi (prawda)
5. Spaliny samochodowe nie zanieczyszczają powietrza (fałsz)
6. Wiatry i burze są częścią naszego klimatu (prawda)
7. Ludzie nie mają wpływu na klimat (fałsz)
8. Oceany to zbiorniki ciepła - magazynują dużo ciepła, przy czym same się niewiele ogrzewają (prawda).


5. Pytanie: Dlaczego globalne ocieplenie jest niebezpieczne?
Nauczyciel mówi dzieciom co to jest globalne ocieplenie.
Dzieci podają przykłady, nauczyciel naprowadza je na właściwe odpowiedzi.
Przykłady zjawisk, które mogą zaistnieć w wyniku podniesienia się temperatury powietrza na Ziemi:
a) Więcej opadów atmosferycznych (deszczu); częstsze i gwałtowniejsze sztormy.
Podwyższona temperatura powietrza może być przyczyną zwiększenia ilości opadów. W niektórych regionach na Ziemi, w innych natomiast może sprawić, że zabraknie wody.
b) Więcej susz i pożarów.
Wyższa temperatura powietrza zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia susz i zagrożenie wybuchania wielkich pożarów.
c) Klęska głodu i niedożywienia.
W wielu regionach świata (np. w Afryce i Azji) obniży się wysokość zbiorów zbóż, które są podstawą wyżywienia ludności.
d) Fale gorąca i epidemie.
Częste fale gorąca mogą prowadzić do zwiększonej liczby zgonów, tak jak miało to miejsce w Europie w lecie 2003 roku. Choroby, które rozwijają się w gorącym klimacie (np. malaria) rozprzestrzeniają się.
e) Topnienie lodowców i wcześniejsze odwilże.
Podniesienie temperatury powietrza na Ziemi przyspieszy topnienie lodowców i czap lodowych na biegunach. Spowoduje również wcześniejsze odwilże na rzekach i jeziorach (co przyczyni się do wzrostu zagrożenia powodziami).
f) Podniesieni się poziomu mórz.
Topnienie lodowców doprowadzi do podniesienia się poziomu wody w morzach. Do roku 2050 miasta takie jak Londyn czy Nowy Jork mogą znaleźć się częściowo pod wodą.
g) Wymieranie gatunków zwierząt i roślin.
Wiele zwierząt i roślin, które nie będą potrafiły przystosować się do nowych warunków zginie.

6. Pytanie: Co możemy zrobić, aby zatrzymać globalne ocielenie?
„Burza mózgów”, wypowiedzi dzieci, które wskazują na indywidualne działania możliwe do przeprowadzenia w domu lub przedszkolu zapisujemy na tablicy.
Komentarz: Niektóre kraje wprowadzają specjalne przepisy, które mają pomóc zatrzymać globalne ocieplenie. Jednak nie na wiele się one przydadzą, jeśli my, zwykli ludzie, nie będziemy ich realizować. Istnieje wiele sposobów, dzięki którym to właśnie Wy i Ja możemy powstrzymać globalne ocieplenie. Działania, które możemy podjąć wcale nie zabierają dużo czasu ani nie są drogie. Ponieważ główną przyczyną ocieplania się klimatu są gazy szklarniowe, powinniśmy zrobić coś, aby ich tyle nie wpuszczać do atmosfery. Dużo szkodliwych gazów produkują elektrownie w których spala się np. węgiel kamienny. Po co istnieją? (oczekiwana odpowiedź – po to aby dostarczać ciepła i prądu do naszych mieszkań). Jest wiele prostych sposobów oszczędzania energii. Pomoże to nie tylko ograniczyć globalne ocieplenie, ale również zmniejszy rachunki za prąd i gaz.

Chroniąc środowisko przyrodnicze możesz oszczędzać pieniądze!

7. Nauczyciel odczytuje listę działań, które pozwalają oszczędzać energię w domu i przedszkolu. Niektóre z nich dzieci na pewno znają. Prosimy dzieci aby podniosły rękę jeżeli któreś z nich stosują.

W domu:
1. Gaś niepotrzebne lampy, wyłączaj urządzenia domowe, których nie używasz w danej chwili.
2. Używaj energooszczędnych żarówek. Są droższe od tych zwykłych, ale pracują osiem razy dłużej i zużywają 20% energii wykorzystywanej przez zwykle żarówki. Świecą przy tym tak samo jasno.
3. Gotując herbatę nalewaj do czajnika tylko tyle wody ile potrzebujesz. Nie napełniaj go po brzegi, jeśli nie ma takiej potrzeby.
4. Nie zostawiaj drzwi lodówki lub zamrażalnika otwartych oraz nie wkładaj doń ciepłego jedzenia.
5. Kiedy Twoi rodzice będą kupować nową lodówkę lub pralkę zwróć ich uwagę na etykietę energetyczną. Wybierzcie urządzenie, które zużywa najmniej energii.
6. Oczyszczanie i pompowanie wody do naszych domów wymaga wiele energii, więc postaraj się jej nie marnować. Biorąc prysznic oszczędzasz trzy razy więcej wody niż kąpiąc się w wannie. Zakręcaj kapiące krany i nie zostawiaj lecącej wody, kiedy myjesz zęby.

W przedszkolu:
7. Czy w Twoim przedszkolu prowadzona jest zbiórka zużytych baterii? Jeśli nie to postarajcie się zacząć taką akcję.
8. Postarajcie się nie marnować papieru. Pamiętajcie, że im więcej papieru zużyjecie tym więcej drzew zostanie wyciętych i więcej energii elektrycznej będzie potrzebne do ich przetworzenia na papier. Jeśli to możliwe używajcie papieru z makulatury i zapisujcie go z dwóch stron.
9. Dobrym pomysłem są wspólne dojazdy do szkoły. Zapytajcie, czym nauczyciele i wasi koledzy dojeżdżają do przedszkola. Może moglibyście jeździć razem? A może Wasi koledzy chętnie chodziliby do przedszkola pieszo, ale sami czują się nieswojo?

8. Ćwiczenie: Droga do przedszkola
Obejrzyjcie rysunki na których pokazano cztery różne sposoby dojazdu do przedszkola. Omówcie zalety i wady każdego z tych sposobów.

9. Quiz klimatyczny

Czy poniższe zdania są prawdziwe? Zaznacz właściwą odpowiedź.

A) Para wodna i dwutlenek węgla to gazy szklarniowe.
TAK czy NIE
B) Najbardziej energooszczędne urządzenia oznaczone są symbolem E+.
TAK czy NIE
C) Samolot emituje do atmosfery małą ilość dwutlenku węgla.
TAK czy NIE
D) Zmiany klimatu mogą spowodować zagrożenia dla zdrowia ludzkiego.
TAK czy NIE
E) Ekstremalne zjawiska pogodowe to: burza, powódź, susza, upał.
TAK czy NIE
F) Żeby wyprodukować energię elektryczną trzeba spalić węgiel, a to oznacza mnóstwo szkodliwych gazów w powietrzu.
TAK czy NIE

10. Rozmowa z dziećmi na temat: „Co szkodzi klimatowi?”
a) wycinanie lasów
Gleba pozbawiona drzew nie magazynuje wody, a urodzajna jej warstwa jest wymywana przez deszcz. Gleba jest sucha więc wiatr ją wywiewa. Słońce wypala rośliny. Skład powietrza i jego temperatura zmieniają się.
b) rozwój przemysłu
Szkodliwy jest dym z kominów zakładów przemysłowych dym z kominów domów. Niekorzystne jest ogrzanie powietrza oraz emisje dwutlenku węgla.
c) wzrastające zużycie energii
W czasie produkowania i zużywania energii oddawane jest w powietrze ciepło i dwutlenek węgla.
d) wzrost liczby samochodów
Kiedy samochód jedzie jego silnik spala ropę lub benzynę. Z silnika wydobywają się spaliny zawierające wiele szkodliwych składników.

11. Układanie wyrazów z rozsypanki literowej.
Słowa do ułożenia: Środowisko, klimat, pogoda, energia, atmosfera.

12. Zabawa: „Pamiątkowe zdjęcie". Kto się dzisiaj świetnie bawił robi śmieszną minę, a nadworny fotograf wykonuje pamiątkowe zdjęcie.

13. Zakończenie.
Podsumowanie zagadnień poruszonych w toku zajęć. Ujęcie ich w logiczny ciąg przyczynowo-skutkowy:
Działalność człowieka – wzrost ilości gazów szklarniowych w atmosferze – ocieplenie globalne – klęski żywiołowe i zagrożenie życia na Ziemi ! Ograniczanie wzrostu efektu cieplarnianego (oszczędzanie energii)

Pamiętaj!!!
Twoje środowisko to: dom rodzinny, przyjaciele, przedszkole i plac zabaw.
Twoje środowisko to także: trawnik przed domem, kwiaty w ogrodzie.
Twoje środowisko to:
Ziemia po której chodzisz, morze w którym pływasz, las w którym odpoczywasz, zwierzęta które spotykasz, woda którą pijesz i powietrze którym oddychasz.

Środowisko potrzebuje twojej pomocy i ochrony. Staraj się je poznać. Staraj się by było zdrowe i czyste. To nasz wspólny obowiązek.
ŚRODOWISKO, TO ŚWIAT W KTÓRYM ŻYJEMY

Propozycja pracy konkursowej:
Wykonajcie plakat, którego tematem jest hasło: Zatrzymajmy globalne ocieplenie!
Możecie pracować pojedynczo lub parami, poproście rodziców lub nauczyciela o pomoc. Najpierw zbierzcie materiały, które chcielibyście wykorzystać. Rozplanujecie ich ułożenie na plakacie – pamiętajcie o pozostawieniu miejsca na tekst i na własne rysunki (wykonajcie je na osobnych kartkach, a następnie wklejcie). Nie zapomnijcie o tytule plakatu. To od Was zależy jak plakat będzie wyglądał i czy spełni swoją rolę. Najlepsze prace wezmą udział w konkursie i zostaną nagrodzone.

Halina Rechul

(materiał nadesłany)